شبکه یاری کودکان کار

بی‌سامانیِ ساماندهی

🔸یکی از اخباری که طی روزهای اخیر، خشم و ناراحتی فعالان حقوق کودک را برانگیخت، اجرای چندین‌باره طرح ساماندهی و رد مرز کودکان کار مهاجر بود. چه خوب می‌شد اگر واژه ساماندهی در این‌گونه طرح‌ها، جمع‌آوری‌های ضربتی و غیرتخصصی را برای‌مان تداعی نمی‌کرد و ندیدن کودکان زباله‌گرد و دستفروش در خیابان، به معنای بهبود شرایط اقتصادی خانواده‌شان بود. طی این سال‌ها با قدرت گرفتن سازمان‌های مردم‌نهاد و طرح مطالبات جدی از سوی آن‌ها، نهادهای حاکمیتی در سطوح گوناگون دریافته‌اند که نمی‌توان تخصص، مورداعتماد بودن و دردمندیِ برخاسته از برخورد نزدیک و بی‌واسطه با واقعیتی را که از داشته‌های ارزشمند ان‌جی‌اوهاست، نادیده گرفت.

🔸اما اصولا #کار_کودک چیست؟ مگر نه اینکه بسیاری از خانواده‌ها، فرزندان خود را از نوجوانی به سراغ کارهایی ساده می‌فرستند تا آن‌ها مسئولیت‌پذیر، بااعتماد به نفس و قدردان بار بیایند؟ کار کردن کودک تحت شرایطی خاص تبدیل به مسئله «کار کودک» می‌شود. كار کردن كودك تنها هنگامي قابل قبول است كه براي رشد جسمي، رواني، شکوفایی توانمندی‌ها و تندرستی او زیانمند نباشد و در تحصیلش هم اختلالی ایجاد نکند.

🔸قانون کار ایران همگام با مقاوله‌نامه‌های سازمان جهانی کار، سن دستکم 15 سال را برای کار کودکان، در نظر گرفته است و بنابر ماده‌هایی که دارد، می‌توان خوش‌بین بود که در صورت نظارت دقیق، کودکان بتوانند در شرایط مطلوبی کار کنند. اما آنچه این روزها مسئله‌ساز شده، وضعیت حقوقی کودکانی‌ست که در بخش غیررسمی کار می‌کنند و بنابراین مشمول قانون کار نیستند و عموما نیز طرح‌های ساماندهی، همین کودکان به‌ویژه کودکان کار خیابانی را هدف می‌گیرند.

🔸مطالعات نشان می‌دهد این کودکان معمولا در خانواده‌های فقیر زندگی می‌کنند و اگر به دنبال سیاست‌های پیشگیرانه هستیم، باید به حال وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور، و به طور خاص‌تر، کاهش فقر خانواده‌های این کودکان فکری اساسی کنیم. علاوه بر این طرح‌های ساماندهی، معمولا به کودکانی که در خیابان کار می‌کنند و دیده می‌شوند، توجه دارند. درحالی‌که گونه‌های بسیار متنوعی از کار کودکان وجود دارد که خیلی اوقات چیزی جز بهره‌کشی نیست. بنابراین لازم است برنامه‌ریزان کشور، پیش از هر اقدام، تصویر و گونه‌شناسی کاملی از کار کودکان به دست آورند تا متناسب با مسائل هر گروه، سیاست‌های سودمندی را با همراهی فعالان مدنی پی بریزند.

📝آنچه خواندید، برگرفته از مقاله ثمره صفی‌خانی در «درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران» و دلارام علی در «وضعیت اجتماعی کودکان در ایران» است. 📍 برای تهیه این کتاب‌ها می‌توانید با موسسه رحمان تماس بگیرید.