شبکه یاری کودکان کار

خدمات اولیه بهداشتی و سهم کودکان کار زباله گرد

خدمات بهداشتی کشور بر عهده وزارت بهداشت و معاونت بهداشتی آن بوده و اختیارات آن در هر استان به معاونت‌های بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی تفویض شده‌است.

در حلقه بعدی این زنجیر در هر شهرستان شبکه های بهداشت و مرکز بهداشت وجود دارند ‌که از طریق چندین مرکز بهداشتی درمانی شهری، روستایی،شهری-روستایی،ًسیاست های بهداشتی کشوری را اعمال می کنند،خانه های بهداشت در روستاها و پایگاه های بهداشتی شهری اخرین حلقه‌ی این زنجیره و صف اول و شاید مهمترین نقطه برخورد سیستم سلامت با مسائل بهداشتی مردم خصوصا در روستاها است.

خانه‌های بهداشت روستایی برحسب جمعیت توسط دو یا چند بهورز که در مراکز آموزش بهورزی تربیت شده‌اند اداره می‌گردد و وظیفه اصلی اجرای مراقبت‌های اولیه بهداشتی برعهده بهورزان است.

آمار دقیق جمعیتی و اطلاعات دموگرافیک منطقه سالانه توسط بهورزان زحمتکش جمع آوری و ثبت می‌گردد و هر مورد تولد و مرگ و هر اتفاق جدید طی سال به این اطلاعات اضافه می شود. بهورزان که معمولا اهل منطقه روستایی تحت پوشش خود هستند،اشراف مثال زدنی و کاملی بر محدوده خود دارند.

تمام موارد بهداشتی منطقه اعم از واکسیناسیون،پایش رشد کودکان، بهداشت خانواده، مبارزه با بيماری‌ها،بهداشت محیط، بهداشت حرفه ای و مسائل مربوط به کارگاه‌ها و موارد درمان بیماری ‌های ساده خصوصا در کودکان (و ارجاع به مراکز بالاتر در صورت نیاز)، بیماریابی در مواردی مثل سل ،مالاریا و…برعهده بهورزان است.عملکرد این بهورزان هر از گاهی(معمولا هفته ای یک یا دوبار)توسط کاردان‌ها ، کارشناسان و پزشک مراکز بهداشتی درمانی پایش می شود.

به عنوان کسی که سال ها در مرکز بهداشتی درمانی شهری-روستایی به عنوان پزشک خانواده روستایی و مسوول مرکز کار کرده‌ام در حد تجربه محدودم بهورزان خانه‌های بهداشت را از ستون‌های اصلی کاهش مرگ و میر موالید و ارتقاء خدمات بهداشت طی سی سال اخیر در روستاها و از پرکارترین‌ رده های وزارت بهداشت می‌دانم. به عنوان یک مثال حتی اگر خانواده‌ای واکسیناسون کودک خود را فراموش یا در مراجعه تاخیر کند بهورزان به سراغ آنها رفته، ضمن پیگیری، تزریق واکسن را انجام می دهند.

گودها و گاراژهای زباله‌گردی به سبب موقعیت مکانی خود در مناطق حاشیه شهری و روستاها قرار می‌گیرندکه در حوزه تحت پوشش خانه‌های بهداشت روستایی است .

اما اطلاعات دقیق و کاملی از این کودکان شاید به سبب کثرت احتمالی یا اسکان های موقت احتمالی ‌وجود ندارد و طبعا این خدمات بهداشتی اولیه ذکر شده که حق هر انسان و میثاق سازمان بهداشت جهانی و جز برنامه های روتین نظام بهداشتی ایران است در مورد آنان به شایستگی انجام نمی شود یا حتی دریغ می شود.

هرچند انجام برخی برنامه های واکسیناسیون‌‌ و بیماریابی‌ به طور پراکنده و نقطه‌ای توسط انجمن‌های غیردولتی مربوط به کودکان با تلاش زیاد در حال انجام است ، اما اولا این خدمات در مقایسه با تعداد این کودکان اصلا کافی نبوده و ثانیا جزء وظایف ذاتی تعریف شده وزارت بهداشت با دستورالعمل های ویژه بهداشتی است. خصوصا که در پروتوکل های بهداشت جهانی که در ایران نیز انجام می شود برای موارد عدم اطلاع از واکسیناسیون قبلی یا عدم هرگونه واکسیناسیون در گذشته نیز برنامه های روشن مدون وجود دارد که برای کودکان زباله گرد -که معمولا این مشکلات را دارند -واقعا راهگشا و نجاتبخش است. همکاری خانه‌های بهداشت با سازمان‌های غیردولتی با توجه به تحقیقات از آگاهان و‌تجربیات نگارنده از حضور در گودها و گاراژ های زباله گردی در اکثر موارد به صورت طیفی نسبتا مناسب و پذیرا بوده ست.

بنابراین پیگیری وضعیت این کودکان خصوصا در موارد واکسیناسیون، بهداشت کار، درمان و… را باید در جایی دیگر جستجو کرد که همانا ایجاد تسهیلات لجستیکی و تامین نیروهای انسانی کافی و رضایتمند در چنین خانه های بهداشتی است تا بهورزان وظایف محوله و معمول خود را به درستی انجام دهند . وظیفه ای که تامین شرایط آن راسا بر دوش وزارت بهداشت به عنوان یکی از متولیان مساله کودکان کار قرار دارد. میزان تلاش و مداخله در این زمینه ،اهمیتِ نیاز مبرم و اورژانسی کودکان کار زباله گرد را در برخورداری از حق اولیه و انسانی بهره‌بردن از خدمات اولیه بهداشتی، از طرف وزارت بهداشت که هدف اصلی خود را دسترسی آسان به خدمات بهداشتی درمانی خصوصا برای طبقات آسیب پذیر اعلام کرده است، نشان خواهد داد.

در عین حال باید يادآور شد مسوولیت تبعات عدم این مداخله نیز متوجه معاونت بهداشتی و مديريت کلان وزارت بهداشت و آسيب شديد به كليت ساختار سلامت کشور خواهد بود.

بابک خطی طبیب کودکان