شبکه یاری کودکان کار

      بحران‌های طبیعی برای کودکان تجربه‌ای تلخ همراه با ترس و اضطراب است. به‌خصوص که بزرگسالان نیز همین احساسات را در بحران‌ها نشان می‌دهند و با توجه به اهمیت یادگیری اجتماعی در کودکان و الگوپذیری آنان از بزرگسالان، این حالات در کودکان شدت می‌یابد.

      به همین علت یکی از نیازهای اساسی مردم در وقوع زلزله ایجاد راه‌کارهایی برای کاهش فشارهای روانی بر آنان، به‌ویژه کودکان است.

      ایجاد خانه‌های کودک، طرحی بود که شبکه یاری کودکان کار در اولین روزهای زلزله کرمانشاه، در شهر سرپل ذهاب و چند روستای آن به مرحله‌ی اجرا درآورد و با ارزشیابی اثرگذاری آن بر کاهش تنش‌های روانی کودکان و به‌تبع آن، بزرگسالان، اثربخشی آن مورد تأیید قرار گرفت.

      خانه‌های کودک ساختارهای چندمنظوره‌ای هستند که دارای ویژگی‌های زیر می‌باشند:

گروه‌های هدف

گروه‌های هدف این خانه‌ها گسترده است و گروه‌های سنی زیر را شامل می‌شود:

• خردسالان (کودکان زیر شش سال و عمدتاً کودکان 6-4 سال)

• کودکان (گروه سنی 12-6 سال )

• نوجوانان (گروه سنی 18-12 سال)

این گروه‌های سنی با توجه به ویژگی‌های خود بیشترین آسیب‌ها را در وقوع زلزله تجربه می‌کنند.

• خانواده‌ها به‌ویژه زنان و مادران

کودک و خانواده با یکدیگر پیوندی عمیق دارند و به همین علت هر ساختاری که برای کودکان شکل بگیرد خانواده به‌ویژه مادران نیز در آن حضور می‌یابند. به‌این‌ترتیب خانه‌های کودک بیشترین گروه‌های اصلی جامعه را به خود جلب می‌کند و مکانی برای حضور آنان می‌شود و همین حضور در روزهای دشوار و پرالتهاب وقوع زلزله اثرگذار و تسلی‌بخش است.

تجربه نشان داده است که باهم بودن مردم به‌ویژه در شرایط دشوار احساس تنهایی را کاهش و هم‌افزایی را افزایش می‌دهد و هم‌افزایی سبب تاب‌آوری بیشتر در برابر مشکلات ناشی از بحران می‌شود.

اهداف خانه‌های کودک

هر ساختار برای اثربخشی، مبتنی بر اهداف مشخصی است. خانه‌های کودک با توجه به دو هدف اساسی تأسیس‌شده است:

• کمک به کاهش اثرات روانی – اجتماعی ناشی از بحران زلزله ازجمله ترس، اضطراب، افسردگی، مشکلات روانی ناشی از فقدان و از دست دادن افراد خانواده و… با تأکید بر کودکان

• کمک به رشد و پرورش همه‌جانبه کودکان از طریق پایش رشد کودکان

منظور از رشد همه‌جانبه توجه به همه جنبه‌ها و ابعاد رشد است. ابعاد رشد عبارت‌اند از:

• رشد جسمی – حرکتی

• رشد شناختی (یا ذهنی)

• رشد عاطفی (یا هیجانی)

• رشد اجتماعی – اخلاقی

• رشد کلامی

• رشد خلاقیت

توجه هم آهنگ به همه‌ی جنبه‌های رشد، نیازهای اساسی کودکان ازجمله تغذیه، بهداشت، سلامت، آموزش، امنیت و… را تأمین می‌کند.

برنامه‌های آموزشی – پرورشی خانه‌های کودک

با توجه به اهداف موردنظر برنامه رشد محور با توجه به دو زیرمجموعه تدوین گردید:

• کمک به رشد و پرورش ابعاد شش‌گانه رشد کودکان (رشد جسمی، شناختی، عاطفی، اجتماعی – اخلاقی، کلامی و خلاقیت)

• کمک به کاهش مشکلات روانی – اجتماعی ناشی از زلزله ازجمله ترس، اضطراب، افسردگی، خشونت و…

  

روش های اجرای برنامه های آموزشی – پرورشی

با توجه به علاقه‌مندی کودکان به بازی و فعالیت‌های هنری، در اجرای برنامه‌ها از روش‌های زیر استفاده شد:

• انواع بازی‌ها شامل بازی‌های فردی، گروهی، آزاد، تخیلی، استفاده از انواع اسباب‌بازی و…

• فعالیت‌های هنری شامل:

• نقاشی با روش‌های مختلف (آزاد، با موضوع، فردی، گروهی و…)

• کاردستی در اشکال و با ابزار مختلف (کاغذ، پارچه، مواد طبیعی، به‌صورت فردی، گروهی، آزاد، با موضوع و…)

• نمایش به‌صورت آزاد، بر اساس داستان‌های خوانده‌شده، با توجه به مشکلات کودکان و…

• قصه‌گویی در اشکال گوناگون

• کتاب‌خوانی با کودکان و تشویق کودکان به کتاب‌خوانی

• گفتگوهای آزاد با کودکان در ارتباط با موضوعات مختلف

• برنامه‌های ورزشی برای گروه‌های مختلف کودکان و نوجوانان با تأکید بر دختران

برنامه های کمک به کاهش مشکلات روانی – اجتماعی کودکان

این برنامه‌ها که عمدتاً توسط مشاوران و روان شناسان اجرا می‌شود شامل مصاحبه‌های با ساختار آزاد، بحث و گفتگو با کودکان، بازی‌درمانی، مهارت‌های زندگی، روش‌های تاب‌آوری، استفاده از نقاشی، قصه‌گویی، نمایش و سایر روش‌های تخصصی است.

مجریان برنامه‌ها

مجریان برنامه‌ها سه گروه‌اند:

• مربیان که کارشناسان در رشته‌های علوم انسانی هستند

• مشاوران و روان شناسان

• مسئولان خانه‌ها که بر کار این گروه‌ها نظارت دارند

مربیان بومی هستند و کارگاه‌های آموزشی مرتبط با فعالیت‌های خود را گذرانده‌اند.

کارگاه‌های آموزشی برای اجرای برنامه‌ها

برای اجرای درست برنامه‌ها کارگاه‌های آموزشی زیر برای همه‌ی مربیان توسط کارشناسان اعزامی برگزارشده است.

فهرست کارگاه های اجرا شده ضمیمه طرح است.

تجهیزات آموزشی – پرورشی خانه‌های کودک

با توجه به برنامه و روش‌های اجرای آن تجهیزات آموزشی – پرورشی خانه‌های کودک شامل موارد زیر است:

• کتابخانه و کتاب‌های کودکان و نوجوانان

• اسباب‌بازی‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان

• لوازم آموزشی شامل کاغذ، مداد رنگی، دفتر، وسایل کاردستی و…

• میز و صندلی، قفسه و…

فهرست خانه های کودک ضمیمه طرح است.

پایداری طرح

شبکه یاری کودکان کار قرار بود در پایان یک سال پس از وقوع زلزله، اداره‌ی خانه‌های کودک را به مدیران اجرایی و مربیان بومی واگذار کند و نظارت و ارزشیابی آن‌ها را انجام دهد اما متأسفانه به دلایل گوناگون و به‌ویژه وقوع زلزله یا پس‌لرزه آذرماه این اقدام را برای یک سال به تعویق انداخت.

دست آوردها

بر اساس ارزیابی‌های انجام‌شده خانه‌های کودک در کمک به رشد و پرورش کودکان، کاهش مشکلات روانی – اجتماعی ناشی از زلزله، ایجاد محیطی امن با حضور کودکان و خانواده‌ها، تقویت مشارکت‌های مردمی و افزایش مسئولیت بیشتر مردم در اداره‌ی امور مربوط به خود، در حد مؤثری، موفق بوده است.

شبکه یاری کودکان کار